منابع :
سایت اتحادیه کارگران آمریکا – CWA
سایت کمیته اجرایی ایمنی و بهداشت اروپا – HSE
شناسایی خطرات ایمنی و بهداشتی محیطهای کاری، وظیفه اولیه و اساسی کمیته های بهداشت و ایمنی شغلی می باشد. بطور کلی چهار نوع از حوادث خطرساز (در بحث ایمنی) موجودند که شامل:
الف- سقوط در سطوح هم تراز و سقوط از ارتفاع
ب – برخورد با اجسام
ج – درگیری بین قطعات ثابت و متحرک
د – تصادفهای تماسی، همانند تماس با سطوح بسیار سرد یا بسیار داغ و یا تماس با برق
اعضای کمیته های بهداشت و ایمنی باید قادر به شناسایی و معرفی خطرات ایمنی بوده و بتوانند اقداماتی را در زمینه مدیریت صحیح خطرات و همچنین کاهش و تنزل تعداد آنها به انجام رسانند. اعضای کمیته می توانند از طریق مشورت با کارفرمایان و کارگران، مراجعه به گزارشات مربوط به حوادث و یا صدمات ناشی از کار، مرور گزارشات مربوط به عملکرد ماشین آلات و ...... با محدوده و حوزه خطراتی که افراد در معرض آنها قرار دارند، آشنا گردند و در پیشگیری از بروز آنها اقدام نمایند.
2-1- ملاحظات ایمنی:
پاسخگویی به سؤالات ذیل، اعضای کمیته های بهداشت و ایمنی و همچنین بازرسان کار را در امر شناسایی و پیشگیری از خطرات ایمنی یاری می رساند:
1-آیا کلیه اجسام و ماشین آلات الکتریکی دارای سیستم اتصال به زمین مناسب می باشند؟ و یا آیا کلیه اجسام فوق و سیم های برق دارای روپوش عایق مناسب هستند؟
2-آیا کلیه تسمه فلکه ها، چرخ دندها، فن ها و سایر اجزا و قسمتهای متحرک، دارای حفاظ و پوشش مناسب هستند؟
3- آیا کلیه تجهیزات الکتریکی در شرایط کاری خوبی قرار دارند؟
4- آیا کلیه ابزارآلات دستی در شرایط مناسبی نگهداری می شوند؟
5- آیا کلیه ابزارآلات تیز و برنده همانند قیچی ها، کاردکها و ...... دارای پوشش های نگهداری ایمن هستند؟
6- آیا کلیه وسایل نقلیه موتوری درون کارگاهی در شرایط کاری خوبی قرار دارند؟ آیا اجزای آنها سالم وصحیح می باشند؟
7- آیا کف زمین تمیز، خشک و عاری از هرگونه زباله می باشد؟ آیا ابزار و تجهیزات از محل عبور و مرور افراد جمع آوری می شوند؟
8- آیا افراد با روش صحیح کار با نردبانها آشنایی دارند؟
9- آیا برای مواقع ضروری وقوع خطر، پیش بینی دربهای خروج اضطراری شده است؟
10- آِیا دربها و قسمتهای خروجی اضطراری دقیقاً علامتگذاری و به وضوح مشخص
شده اند؟
11- آیا راههای خروجی مناسب، برای راهنمایی به سمت دربهای خروجی تعبیه شده است؟
12- آیا راه پله ها در دسترس می باشند و آیا در شرایط خوبی قرار دارند؟
13- آیا کمدها و قفسه ها و کشوها در محل مناسبی می باشد، به نحوی که کشوها و دربهای آنها به محلهای رفت و آمد افراد باز نشود؟
14- آیا برای دسترسی ایمن به سطوح بالاتر، نردبانها یا چهارپایه های مناسب در نظر گرفته شده است؟
15- آیا نور مناسبی برای روشن کردن اداره ها و محیطهای کاری دیگر فراهم شده است؟
16- آیا کارکنان از محل دقیق کپسولهای آتش نشانی اطلاع کافی داشته و با شیوه کار آنها آشنایی دارند؟
17- آیا کارکنان از محل دقیق آژیرهای اعلام خطر اطلاع دارند؟
18- آیا کارکنان با اقدامات مربوط به کمکهای اولیه در مواقع ضروری آشنایی دارند؟
19- آیا کارکنان از موقعیت مکانی نزدیک ترین بیمارستان یا درمانگاه اطلاع کافی دارند؟
سؤالات مطرح شدة فوق، چندین پرسش پیشنهادی می باشد که البته در محیطهای گوناگون و بسته به نوع و شرایط کاری، کمیته های بهداشت و ایمنی می توانند لیست دیگری از سؤالات مربوطه را مطرح کرده و سپس به پاسخگویی به پرسشهای مطرح شده بپردازند. همچنین این کمیته ها موظفند کلیه اقدامات لازم جهت دستیابی به اهداف ایمنی را به انجام رسانند.
3-1- شناسایی خطرات بهداشتی محیط کار
در موارد بسیاری، شناسایی خطرات بهداشتی محیطهای کاری، به نسبت خطرات ایمنی مشکل تر می باشد و اغلب اوقات از زمان تماس اولیه با مواد شیمیایی سمی و خطرناک تا زمان بروز اثرات زیان آور این مواد، سالهای زیادی سپری می شود. بنابر این اعضای کمیته های بهداشت و ایمنی باید با تکنیکهای تشخیص خطرات بهداشتی آشنایی کامل داشته باشند. برای اطمینان بیشتر از وجود یا عدم وجود این نوع خطرات، صحبت کردن و مشورت با کارگران به همراه طرح سؤالاتی در این زمینه، مرور پرونده های پزشکی کارکنان و مطالعه در زمینة سوابق بیماریهای شغلی آنان، مراجعه به اسناد مربوط به بازرسی های انجام شده و کلیه مدارک مربوطه در این زمینه می تواند راهگشا باشد.
4-1- ملاحظات بهداشتی
پاسخگویی به سؤالات ذیل، اعضای کمیته های بهداشت و ایمنی و همچنین بازرسان کار را در امر شناسایی خطرات بهداشتی یاری می رساند:
1-آیا اعضای کمیته و بازرسان کار به عنوان قسمتی از وظایفشان از بخشهایی که احتمال وجود خطرات ناشناخته در آنها موجود است (همانند آزمایشگاهها، کارخانجات تولید موادشیمیایی و بخشهایی از کارگاهها که از موادشیمیایی استفاده می کنند، نیروگاههای هسته ای و بخشهایی از کارگاهها که از مواد هسته ای و رادیواکتیو استفاده می کنند و.....)، بازرسی کامل بعمل می آورند؟
2- آیا در صورت مواجهه با محیط کار ناایمن، افراد و کارکنان از لوازم حفاظت فردی استفاده می کنند؟ در صورت پاسخ منفی، آیا تا زمان ایمن سازی کامل محیط، تمهیدات دیگری در این زمینه در نظر گرفته می شود؟
3- آیا در محیط کار، استفاده از انواع خاصی از لوازم حفاظت فردی ضروری می باشد و در صورت لزوم آیا انتخاب بهترین و مناسب ترین نوع این لوازم (با توجه به روندکاری) مدنظر قرار می گیرد؟ و آیا این لوازم در شرایط مناسبی، مصرف و نگهداری می شوند؟
4- آیا در حین کار، لوازم و ابزار تولیدکننده ارتعاش، مورد مصرف قرار می گیرد؟ در صورت پاسخ مثبت چه تمهیداتی در این زمینه اندیشیده شده است؟
5- آیا افرادی که با موادشیمیایی و یا سایر مواد خطرناک سروکار دارند، با نوع و خواص این مواد آشنا هستند؟
6- آیا تهویه موضعی و عمومی درمحل مصرف موادشیمیایی و یا محل تولیدگازها و بخارات سمی و خطرناک، تعبیه شده است؟
7- آیا دمای محیط کار در حد نرمال و طبیعی می باشد؟ در صورت بروز دماهای بسیار بالا و یا پایین، چه تمهیداتی در نظر گرفته شده است؟
8- آیا گازها، بخارات و گردو غبار در فضای محل کار وجود دارد؟ در صورت پاسخ مثبت، آیا منابع تولید این مواد شناخته شده هستند؟ و آیا این مواد موجب ایجاد عوارضی از جمله تهوع، سردرد و سرگیجه، طولانی شدن مدت زمان عکس العمل به عوامل خارجی و .... برای کارگران گشته اند؟
9- آیا ماشین آلات، لوازم و تجهیزات مصرفی، ایجاد سر و صدا و آلودگی های صوتی غیرمجاز می کنند؟ در صورت پاسخ مثبت، چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
10- آیا کارگران در حین انجام کار، با مشکلاتی از قبیل خستگی زود هنگام، ناراحتی های پوستی وتنفسی، ناراحتی های عصبی و استرسهای شغلی و .... مواجه می شوند؟ در صورت پاسخ مثبت، آیا در مورد این موضوع، ریشه یابی های لازم انجام شده است؟
5-1- فرم ارزیابی خطرات بهداشتی
این فرم بر اساس استانداردNIOSH (National Inistitute for Occupational Safety and Health )
تهیه و تنظیم گشته است و برای تکمیل آن، فاکتورهای زیر باید مدنظر قرار گیرد:
1- نوع صنعت و تولیدات محل کار
2- مشخص کردن مکانهای با احتمال خطرات بهداشتی بیشتر
3- تعداد افراد در معرض خطرات بهداشتی
4- مدت زمان تماس (برحسب تعداد ساعات در طی یک روز کاری)
5- نوع فعالیت کاری افرادی که در معرض تماس یا مواجهه با خطرات بهداشتی هستند
6- تعیین پروسه کاری مربوطه
7- آیا خطرات بهداشتی محل کار، اخیراً مورد ارزیابی بازرسان کار، کارشناسان بهداشت کار و یا سازمانها و ارگانهای فعال در زمینه های بهداشتی قرارگرفته است؟ در صورت پاسخ مثبت، این عمل توسط چه کسانی (و یا چه ارگانی) صورت پذیرفته است؟
8- آیا مشکلات بهداشتی مشاهده شده، مورد بررسی قرار گرفته است؟ اگر پاسخ مثبت است، این عمل توسط چه سازمانها، انجمن و یا ارگانهایی صورت پذیرفته است؟
9- مسئولیت ایمنی و بهداشتی کارکنان بر عهده چه کسی (کسانی) می باشد؟
10- تمامی موارد، عوامل و یا شرایط کاری که ممکن است در بروز خطرات نقش داشته باشند، لیست شوند. در مورد مواد شیمیایی خطرناک بهتر است نام شیمیایی، نام تجاری، نام شرکت تولیدکننده و همچنین سایر اطلاعات مفید و مناسب ذکر گردد
