چشم عضوی است ظریف وبسیار یپیچیده که در واحدهای تولیدی ومعادن بسیار مورد تهدید قــــرار می گیرد به طور طبیعی کروی است عدم رعایت نکات بهداشتی وعدم مراقبت درمراحل اولیه بروز حادثه ممکن باعث کم بینایی وحتی کوری کارگر گردد وصدمات وناراحتی های چشم را باید وخیم وجدی تلقی کرد ، زیرا ممکن است منجربه عفونت یا از دست دادن بینایی شود .قطر قدامی خلفی آن حدود 5/24 میلیمتر است انواع اشعه ها ، گردوغبار ،موادشیمیایی مانند اسیدها وبازها ،پرتاب اشیاء ، ضربه به سرو فروریفتن اشیایی مانند پلیسه در چشم از جمله مواردی است که بطور معمول در کارخانجات ، بنایی کارگران را به خطر می اندازد ، قرنیه قسمت شفاف جلوی مردمک چشم به آسانی در اثر تماس با اجسام خارجی آسیب می بیند.
ملتحمه : غشاء‌مخاطی نازک وشفافی گفته می شودکه سطح خلفی پلکها وسطح قدامـــــی صلبیه را می پوشاند ( کونژکتویت –> التهاب ملتحمه )
صلبیه :پوشش فیبروی محافظ خارجی چشم است که تقریبا بطور کامل از کلاژن تشکیل یافتـــه است متراکم وسفید رنگ است ،در اثر جراحت ویا تحریک کاملا قرمز می شود
قرنیه : بافت شفافی است که در جلوی مردمک قرار می گیرد به آسانی در اثر تماس با اجسام خارجی آسیب می بیند .
عنبیه: دنباله قدامی جسم مژکانی است که بصورت صاف با یک دریچه گرد در مرکز مشاهده می شود
جسم مژگانی : تولید مایع زلالیه را بعهده دارد
عدسی : ساختمان فاقد عروق ، بی رنگ ، محدب از دوطرف وتقریبا بطور کامل شفاف است که 4 میلیمتر ضخامت و9 میلیمتر قطر دارد
زلالیه : توسط جسم مژگانی تولید می شود پس از ورود به اتاق خلفی از طریق مردمک وارد اتاق قدامی می شود وسپس به سمت زاویه اتاق قدامی میرود .
شبکیه :صفحه نازک ، نیمه تراوا وچند لایه ای از بافت عصبی است که سطح داخلی 75% سطح خلفی دیواره کره چشم را مفروش می کند که بسیار حساس به نور مرئی خورشید می باشد ودرصورت آسیب ماکولا بینایی چشم از بین خواهد رفت .
علل کونژکتیویت :
اسیدها
قلیایی ها
دود
باد
اشعه
اسیدها ، قلیایی ها ، دوده وباد وتقریبا هر ماده تحریک کننده ای که وارد سا ک ملتحمه شود میتواند کونژکتویت ایجاد کند ، بعضی از محرکهای شایع عبارتند از کود، صابون ،دئودودرنت ،اسپری مو ،دخانیات ، فراورده های آرایشی ( ریمل )، اسیدها وقلیاهای گوناگون ودر بعضی مناطق مه دود را بهترین عامل کنژکتویت خفیف شیمیایی است ، محرک خاص موجود در مه دو د را دقیقا شناسایی نکرده اند ، تاثیرات دائمی روی چشم ایجاد نمی شود وچشمهای مبتلا اغلب بطور مزمن قرمز وآزرده اند .
گلوکوم ( آب سیاه )
آسیب های کونتوژن کره چشم ممکن است سبب افزایش فشار داخل چشم به علت خونریزی به درون اتاق قدامی شوند ،خون آزاد شبکه ترابکولر را که خود به علت آسیب متورم شده است ،بلوک می کند ، علائم آن درد شدید ،قرمزی ، تاری دید وهاله رنگی اطراف نورهای روشن می باشد ، سریعا باید درمان شود .
ضربه به چشم وکاسه چشم
صدمات نافذ به چشم به دنبال حساسیت اجسام نوک تیز یا برخورد ذرات داغ ویا ریز با فشار زیاد به چشم ایجاد می شود .ابتدا باید وضعیت بینائی فرد را بررسی کنیم ،اگر کاهش بینائی به دنبال چکش کاری ، سنباده کاری یا بوجود آمده است باید مشکوک به جسم خارجی در چشم شویم
باید سطح قرنیه را از نظر اجسام خارجی ، زخمها ، ساییدگیها معاینه کرد ، باید واکنش مردمک به نور را انجام داد .درصورتیکه چشم صدمه ندیده باشد می توا ن پلکها ،ملتحمه پلکی را بطور کامل معاینه کرد باید در همه موارد ضربه به چشم ،( حتی اگر چشم در ظاهر هم صدمه ندیده باشد ) معاینه دقیق چشم را انجام داد .اگر پارگی آشکار کره چشم وجود دارد باید از دستکاری بیشتر خودداری نمود .
اجسام خارجی روی سطح چشم وپلکها
اجسام خارجی ، بندرت وارد چشم میشوند ، زیرا پلکها در چنین مواقعی بطور انعکاسی به فوریت بسته می شوند در صورت ورود اجسام خارجی به چشم ، این اجسام در سطح آن باقی مانده وسبب تحریک وحساسیت ملتحمه درد ،سوز ش، اشک ریزش وحساسیت به نور میشوند.
صدمات نافذ وکوفتگیهای کره چشم
پارگی چشم میتواند ناشی از آسیب نافذ یا کوفتگی های غیر نافذ باشد ،ضربه غیر نافذ باعث افزایش فشار داخل چشمی وکاسه چشم ، باتغییر شکل کره چشم می شود .اکثر صدمات نفوذ کننده موجب کاهش شدید بینایی می شود ولی آسیب های ناشی از ذرات کوچک با سرعتهای بالا بر اثر سنباده کشی یا چکش کاری فقط با درد وتاری خفیف دید همرا ه است ، علاوه بر کاهش دید علائم دیگر مثل ورم شدید همراه با خونریزی چشم ها یا خونریزی داخل اتاق قدامی چشم نیز متعاقب ضربه به چشم ممکن است به وجود می آید ضربه به چشم میتواند عوارضی مانند پارگی کره چشم ، اختـــلالات حــرکتی چــشم ،خــونریزی شدید زیر ملتحمه یا داخل اتاقک قدامی چشــــم ، گلــــوکـــــوم ( آب سیاه ) .کاتاراکت ( آب مروارید ) را ایجاد کند .بسیاری از آسیب ها در معاینه خارجی قابل مشاهده نیستند ،برخی مثل کاتاراکت ممکن است روزها یا هفته ها پس از آسیب ایجاد شوند .بجز صدماتی که شامل پارگی چشم باشند ،بیشتر اثرات کوفتگی چشم نیاز به درمان جراحی فوری ندارد ، اما هرآسیب شدید ی که منجربه خونریزی داخل چشم شود ، خطر خونریزی تاخیری واحتمال گلوکوم و آسیب دائمی به کره چشم را بالا می برد .اجسام ریز باید از پلکها خارج کرد وبا نرمال سالین شسته شود اجسام خارجی وسائیدگی وخراش قرنیه موجب درد وتحریک می شوند که حین حرکات چشم وپلک حس می شوند .خراشیدگی عمودی روی قرنیه نشان دهنده اجسام خارجی است که در سطح ملتحمه پلک فوقانی فرورفته است .استفاده طولانیمدت از لنز تماسی نیز موجب ادم قرنیه میشود
اجسام خارجی داخل چشمی
شکایت از ناراحتی به همراه تاری دید وسابقه برخور د فلز با فلز ،انفجار ، یا آسیب ناشی از اجسام پرتابی با سرعت بالا ، باید به جسم خارجی داخل چشمی شک قوی نمود .اجسام خارجی که درون چشم شناسا ئی وتعیین موضع شده اند را باید در صورت امکان خارج شوند .ذرات حاوی آمن ومس میتوانند باعث آسیب سمی وغیر قابل برگشت به شبکیه شوند وباعث تخریب بافت های چشم می شوند ( اسیدوز ،شالکوز )
اجسام با محلولیت کم یا خنثی مثل آلومینیوم ، پلاستیک وشیشه به طور نامحدود تحمل می شوند وپیش آگهی بهتری دارند وحتی بهتر است که باقی گذارده شوند .اجسام آلی مانند تکه های چوب ، تراشه ویا خرده های مواد گیاهی باعث عفونت شدید داخل چشم می شوند که درمان آنها مشکل بوده وپیش آگهی بسیار بدی دارند .
اقدامات درمانی :
باید بیمار مرتب پلک بزند تا جسم خارجی همراه با اشک خارج شود
یا با گوشه دستمال تمیز مرطوب آنرا بیرون آورد
باید از مالیدن چشم بادست اکیدا خودداری نمایند ( تشدید عوارض وورود ذره به قسمت های عمقی چشم )
جسم خارجی نباید مدت زیادی درچشم باقی بماند
هایفما ( خونریزی در اتاقک قدامی )
نیروهای کوبنده در بسیاری از اوقات باعث پارگی رگهای غبیه وآسیب به زاویه اتاقک قدامی میشوند ،خون در زلالیه ممکن است بصورت یک لایه قابل مشاهده رسوب کند ، هایفمامی تواند ایجاد گلوکوم حاد کند ( تشکیل لخته وبسته شدن مردمک یا شبکیه ترابکولر )
سوختگیهای چشم
سوختگیهای شیمیایی : شایعترین علت آسیب های وخیم چشم سوختگی های شیمیایی چشم هستند همه سوختگیهای شیمایی باید به عنوان اورژانس چشم سریعا درمان شوند ، شستشوی فوری با آب بیشتر باید در محل صدمه وقبل از انتقال مریض شروع شود ، هرگونه جسم خارجی آشکار در صورت امکان باید با شستشو پاک شود ابتدا باید به وسیله کاغذ PH اسیدی یا قلیایی بودن ماده شیمایی را مشخص کرد مواد شیمایی قلیایی به سرعت دربافت های چشم نفوذ می کنند تا مدت بعد از بروز آسیب ،تخریب آنها ادامه می یابد بهمین دلیل شستشوی طولانی مدت در اندازه گیری مکرر PH ضروری است اسیدها سدی از رسوبات بافتی نکروزه تشکیل میدهند که به محدود کردن آسیب های بعدی منجر می شود .سوختگی های قلیایی موجب افزایش سریع فشار داخل چشمی می شوند که علت آن انقباض صلبیه وآسیب به شبکه ترابکولر است .عوارض دراز مدت سوختگیهای شیمیایی عبارتند از گلوکوم ، زخم
قرنیه که قرنیه نسبت به عوامل شیمیایی بسیار آسیب پذیر است سوختگیهای شیمیایی چشم با کاهش اکسیژن مصرفی بافت چشم باعث آسیب می شوند
ازنظر گروه بندی سوختگیهای چشم را به سه گروه تقسیم می کنند :
خفیف که علائم آن سائیدگی وزخم قرنیه بدون نکروز بافت چشم می باشد.
متوسط که علائم آن کدورت قرنیه همراه با نکروز خفیف چشم می باشد.
شدید که علائم آن کدورت شدید قرنیه ومردمک همره بانکروز شدید بافت چشم می باشد .
در این نوع سوختگیهامراقبت فوری از چشم ها بسیار مهم بوده وتنها راه معالجه موثر وفوری آن ، شستشوی کامل چشم با آب به طریق زیر میباشد :
سر مبتلارا به سمت چشم مبتلا خم شود ، یا مواظبت شود که به چشم سالم نخورد وآنرا آلوده نکند
با یک دست آب پاکیزه را از داخل یک لیوان به داخل چشم مبتلا ریخته شود به گونه ای که آب از یک گوشه چشم به گوشه دیگر ( به طر ف خارج ) جریان بیرون رود وچشم را شستشو دهد
باید بادست دیگر چشم فرد مبتلا را باز نگاه داشت تا به خوبی چشم شسته شود
زمان شستشوی چشم حداقل باید 15الی 30 دقیقه طول بکشد
اگر هردو چشم مبتلا شده با ید از فرد خواست که سرش را به داخل ظرف حاوی آب تمیز ی فرو برد ودر آن هردوچشم خود را باز نگهدارد
در صورتی که فرد لنز دارد بعد از شستشو لنزها را بیرون آورد
بعد از اتمام شستشو ، هر دو چشم را با پانسمان استریل بپوشانید ( حتی اگر یک چشم آسیب دیده باشد )
سوختگیهای حرارتی چشم
بخار آب داغ وجریان هوای داغ میتواند صورت ،چشم ها را بسوزانند ،همچنین آفتاب ولامپ ها برنزه کننده هم میتوانند باعث سوختگی قرنیه شوند ،باید توجه داشت که ممکن است شدت سوختگیهای چشم تا 24 ساعت معلوم نشود .نباید به چشم آسیب دیده فشاروارد کرد وباید مانع از مالیدن چشم توسط معدوم شود چشم های سوخته را باید فورا با آب شستشو داد تا تورم ودرد آن کاهش یابد .گذاردن کمپرس سرد کوچک روی چشم میتواند مفید باشد ولی نباید به چشم فشار آورد
اشعه X : پلک چشم به آن بسیار حساس است
به عدسی چشم مستقیما آسیب می رساند وباعث کاتاراکت می شود
اختلال عملکردی مجاری غدد اشکی —> در اثر ضربه —> خشکی چشم
اشعه مرئی —> صدمات حرارتی ( لیزر)
خیره شدن به نور خورشید شایعترین علت آن است
تماس با جوشکاری بدون محافظ هم علت آن است
شدت نور : مدت تماس وسن فرد فاکتورهای مهمی هستند
اشعه مادون قرمز : کاتارات شیشه گران میدهد
ازبین رفتن ناگهانی دید احتمال خونریزی از شریان مرکزی چشم است بهترین کار برای اینکه افراد کیسه ای در جلو بینی آنها قراردهیم وبگوییم که تنفس کند سپس سریعا به مرکز اورژانس برسانیم
هایفما : خونریزی دراطاق قدامی چشم که باعث کاهش دید ،گلوکوم و رنگی شدن قرنیه می شود
پارگی چشم : به هیچ عنوان نباید چشم را معاینه یا دستکاری کرد.
