تهیه و تنظیم : شیوا تقوایی - مسعود نوائیان

گروه بهداشت حرفه ای شبکه بهداشت و درمان شهرستان رامسر

مقدمه:

چشم: همانقدر که عضو خارق‌العاده و شگفت‌انگیز است بهمان اندازه نیز ظریف و بی‌پناه و آسیب‌پذیر میباشد، بنابراین در هنگام کار یا هر جای دیگری باید از آن محافظت نمود.

یکی دیگر از عوامل فیزیکی محیط کار روشنایی است ، پیشرفت صنایع و نیاز روزافزون به بازده بیشتر ایجاب

می کند که کار در محیطهایبسته در شب و روز ادامه پیدا کند و در همین راستا استفاده از منابع روشنایی  مصنوعی از اهمیت ویژه ای برخوردا ر است . چرا که کمبود آن درمحیط کار علاوه بر ایجاد خستگی اعصاب ، صدمات  دیگری به سلامت و بینایی کارکنان وارد می کند . نور نه تنها برای رؤیت اشیاء و انجامکارها مورد استفاده قرار  می گیرد بلکه از آن به عنوان عاملی برای ایجاد محیط کاری مطبوع و دلپذیر استفاده می شود . بنابراین میزان نور با توجه به اهمیت و نوع کار و درجه ظرفیت و دقت مورد نیاز در آن می بایست در حدی تأمین گردد که کارگران

بتوانند وظایف خود را به راحتی انجام دهند.

ناراحتی‌های چشمی اکثراً‌ در ساعات کار اتفاق افتاده و ناشی از علل گوناگون می‌باشد. این صدمات ممکن است ناشی از ازدیاد نور، کمبود نور، پرتاب ذرات، تأثیر مواد سمی، اشعه ایکس یا سایر تشعشعات یونیزان و حرارت باشد.

تعریف روشنایی :

 انجمن مهندسان روشنایی واژه روشنایی را به عنوان انرژی تشعشعی ارزیابی شده بوسیله چشم تعریف کرده اند.  

تأثیر روشنایی بر روی بینایی کارگران:

   تأمین نور کافی و مناسب در محل کار موجب می‌شود که:

۱.  میل و رغبت به کار در کارگر افزایش یابد.

۲ . دقت عمل در کار بیشتر شود.

۳ . راندمان و نتیجه کار افزوده گردد.

۴ . سلامت چشم و قدرت بینایی کارگر محفوظ مانده و خستگی اعصاب کمتر شود.

۵ . کار بهتر،‌ راحتتر و دقیق‌تر انجام شود.

۶ . از میزان حوادث حین کار کاسته گردد.

تأمین نور کافی و مناسب در محیط‌ های کار:

   در محیطهای کاری با نور مناسب امکان بروز هر نوع حادثه نیز کاهش می‌یابد. نور مناسب از طریق استفاده از نور طبیعی و مصنوعی و یا هر دو تأمین می گردد.  این نور می‌بایست دارای روشنایی کافی بوده، خیره کننده نباشد و بطور یکسان پخش شده باشد .

فاکتورهای موثر در انتخاب منابع نورانی :

- شار نوری لامپ

- بهره نوری منبع

- عمر لامپ

- درخشندگی لامپ

- رنگ نور

- درجه حفاظت لامپ

- هزینه و ...

عوارض ناشی از ازدیاد نور:

خیرگی: مهمترین عارضه ناشی از ازدیاد نور است. این حالت در اثر برخورد مستقیم نور به چشم و یا انعکاس شعاع تابش نور از سطوح شفاف به چشم بوجود می آید.

علائم خیرگی: احساس ناراحتی و درد در چشم، کم شدن حس بینایی، ترس از نور و ریزش اشک پدید می‌آید. مثلاً زمانی که منبع نور به طور مستقیم در میدان دید کارگر قرار گیرد باعث بروز خیرگی می شود برای جلوگیری از بروز این مشکل منابع روشنایی بایستی به فواصل مناسبی نسبت به هم نصب شود.

عوارض ناشی از کمبود نور:

   در کارگاههائیکه نور مناسب و کافی وجود نداشته باشد بخصوص در مورد کارهای ظریف و دقیق باعث اختلال و کاهش بینایی خواهد شد.

   این عوارض شامل فشار در چشم، سردرد،‌ سرگیجه خستگی، بی‌میلی نسبت به کار و نیستاگموس حرفه‌ای می‌باشد.  (بیماری نیـسـتاگـموس سـبب بـروز حـرکـات غیـر طبیعی در چشم می شود.)

  عواملی که عوارض ناشی از کمبود یا ازدیاد نور را تشدید می‌کند:

   خستگی فکری، خستگی چشمی، سن

 منابع نور:

   برای روشنایی کارگاهها از دو منبع نور طبیعی (نور خورشید) و نور مصنوعی (الکتریکی) می‌توان استفاده نمود.

در حالت کلی به دلایل زیر استفاده از روشنایی مصنوعی بر طبیعی برتری دارد :

میزان نور طبیعی دایم در حال تغییر است .

 استفاده درست از نور طبیعی بستگی به طرز و محل نصب پنجره دارد.

 شدت و ضعف نور طبیعی قابل کنترل نیست.

روشنایی طبیعی:

   نور آفتاب سالم‌ترین و ارزان‌ترین وسیله روشنایی و یکی از منابع مهم تأمین انرژی نورانی می‌باشد.

به منظور استفاده بهتر و صحیح‌تر از روشنایی روز بایستی به نکات زیر توجه نمود:

در صورتی که کارگاه یا محل کار بزرگ باشد و پنجره‌های آن برای رساندن نور به همه قسمتها کافی نباشد باید در قسمتهایی از سقف از پوشش شیشه‌ای استفاده شود.

برای جلوگیری از تابش مستقیم نور خورشید در تابستان بهتر است بالای پنجره‌ها سایبان داشته باشد.

برای استفاده بیشتر از نور آفتاب باید سقف کارگاه و دیگر سطوح منعکس کننده نور به رنگ روشن بوده تا نور را بهتر منعکس کند.

برای اینکه نور کافی به محل کار برسد بایستی با توجه به نوع کار، تابش نور و آفتابی بودن محل مجموع سطوح پنجره‌ها و یا سقف شیشه‌ای کارگاه متناسب با مساحت کف کارگاه باشد.

در طرح روشنایی مصنوعی برای محیط کار این نکات باید مورد توجه قرار گیرد:

- نور حاصله از منابع روشنایی باید تا حد امکان به روشنایی روز نزدیک باشد.

- سقف و قسمت بالایی دیوارها معمولاً به منظور افزایش راندمان روشنایی وارده از پنجره‌ها به رنگ روشن و قسمت پایین دیوارها برای ایجاد شرایط آسایش به رنگ تیره رنگ آمیزی میشوند.

- مقدار نور حاصله از منابع روشنایی باید ثابت و به اندازه کافی بوده و بر کلیه سطوح محیط کار به طور یکنواخت توزیع شود تا از بوجود آمدن سایه و زوایای تاریک جلوگیری شود.

- تعمیر و سرویس به موقع منابع روشنایی

- تمیز و پاک نمودن نورگیرها به طور مرتب